Spataders

Via de digitale sportarts kreeg ik een vraag binnen over spataders:
“Ik heb al een tijd lang een spatader maar ik heb er geen last van, hoewel de ader dikker en blauwer wordt. Duursport en een staand beroep zijn verwacht ik niet de meest gunstige omstandigheden voor de vaten. Ik zie dat meer (tri)atleten last van spataderen hebben. Hoe ontstaan ze, wanneer zou je er wat aan laten doen, wat zijn de mogelijkheden, niet alleen esthetisch maar vooral sporttechnisch interessante behandelingen”.

Wat zijn spataders eigenlijk?

Een ader is een bloedvat waarin zuurstofarm bloed terugstroomt vanuit het weefsel naar het hart. Naast aders zijn er slagaders in het lichaam die zuurstofrijk bloed vervoeren van het hart naar de weefsels. Een spatader is een ader waarin een abnormale verwijding is opgetreden. In het algemeen wordt pas over spataders gesproken wanneer aan de benen duidelijk zichtbare, blauwe en verdikte, of voelbare, wat kronkelig verlopende, aders aanwezig zijn. Al naar gelang de vorm en de grootte van deze abnormale aders kunnen verschillende typen onderscheiden worden. In de loop van het leven krijgen steeds meer mensen, vrouwen vaker dan mannen, in meer of mindere mate last van spataders.

Welke factoren zijn belangrijk bij het ontstaan van spataders?

Hieronder staan de factoren beschreven die van belang zijn bij het ontstaan van spataders.

Aanleg:
Vaak komen spataders in de familie voor. Door aangeboren zwakte van het steunweefsel van de aderen kunnen spataders ontstaan. Doordat de mens rechtop staat en loopt zullen door de zwaartekracht spataders zich juist in de onderbenen gaan ontwikkelen. Het ligt voor de hand te veronderstellen dat mensen die veel staan eerder last zullen krijgen van deze zwakke plek. Zo komen spataders bij oudere verkoopsters veelvuldig voor.

Zwangerschap:
Spataders ontstaan gemakkelijker tijdens de zwangerschap. Dat komt zowel door hormonale invloeden als door een beperking van de terugstroom van het bloed uit de benen naar het hart (door druk van de groeiende baarmoeder).
Sporten:
De invloed van sporten, zoals hardlopen op het ontstaan van spataders is moeilijk te voorspellen. Aan de ene kant zal het bloed in de aders gemakkelijker terugstromen naar het hart, doordat de spieren van de benen met hun aanspanningen hierbij helpen. Aan de andere kant is het natuurlijk wel zo, dat er veel meer bloed door de spieren en dus ook door de aders stroomt. Het is waarschijnlijk wel dat zware krachttraining een extra belasting voor de (spat)aders in de benen betekent door de drukverhoging die plaatsvindt tijdens maximale kracht. Bij zwaar tillen wordt vaak de adem ingehouden en wordt er geperst, waardoor het bloed minder gemakkelijk terug kan stromen naar het hart en (tijdelijk) meer druk ontstaat in de aders.

Overige oorzaken:
Spataders kunnen ook een gevolg zijn van een ziekte zoals een trombosebeen. Bij een trombosebeen zijn enkele aders binnenin het been verstopt geraakt. Hierdoor zijn andere aders aan de buitenkant van het been overbelast. Na een aantal jaren zullen veel mensen die een trombosebeen hebben gehad hierdoor last van spataders krijgen. Ook mensen die een ernstig ongeval met het been hebben gehad of daaraan geopereerd zijn, kunnen eerder spataders krijgen.

Welke klachten kunnen spataders geven?

In veel gevallen zullen er helemaal geen klachten bestaan. Wel zullen veel mensen de aanwezigheid van spataders als storend of lelijk ervaren. Daarnaast treden vaak andere huidafwijkingen op die duiden op een gestoorde bloedafvoer uit het been, zoals een blauwverkleuring en schilfering aan de binnenzijde van de enkel. Als er klachten zijn, bestaan die meestal uit:

• Moe, loom en zwaar gevoel, maar ook pijn, steken en krampen in de benen.
• Trillingen in de benen.
• De benen kunnen niet goed stil gehouden worden ('restless legs').
• Soms bestaat het gevoel dat er iets over de benen kruipt.

Moeten spataders behandeld worden?

Spataders moeten vanuit medisch oogpunt alleen behandeld worden als de bloedsomloop in het been zodanig gestoord is, dat een open wond aan de binnenzijde van het onderbeen ontstaat. Aanvullend diagnostisch onderzoek is nodig om op verantwoorde wijze vast te stellen of spataders behandeld kunnen of moeten worden, en waar deze behandeling dan uit moet bestaan. Behandeling is voor iedere patiënt maatwerk.

Welk onderzoek kan worden verricht?

De benen moeten nauwkeurig worden onderzocht. Indien nodig volgt een verder lichamelijk onderzoek. Hierna moet aanvullend diagnostisch onderzoek plaatsvinden, dit kan in de vorm van echo en doppler onderzoek, of gecombineerd in een duplexonderzoek. Duplex betekent dubbel. Het duplexonderzoek maakt zowel gebruik van echografie als van de dopplertechniek. De echografie brengt de bloedvaten in beeld. De Doppler meet de snelheid van de bloedstroom. Dit onderzoek is geheel pijnloos en wordt poliklinisch uitgevoerd.

Welke vormen van behandeling komen in aanmerking?

Spataders kunnen op verschillende manieren behandeld worden. Zo kan de keus gemaakt worden uit:

Compressietherapie:
Bij de compressietherapie wordt door uitwendige druk (bijvoorbeeld compressie kousen) de bloedstroom terug naar het hart zo veel mogelijk bevorderd. Dit wordt in de huidige triathlonsport veelvuldig toegepast vanwege de herstelbevorderende werking. Maar compressiekousen werden oorspronkelijk ingezet voor behandeling van spataderen om de terugstroom van het bloed te verbeteren. In combinatie met sport is dit ook de eerste keuze van behandeling.

Operatieve therapie:
Bij de operatieve therapie worden de aangedane aders in hun geheel verwijderd.

Injectietherapie:
Bij de injectie therapie worden bepaalde agressieve vloeistoffen in de spataders gespoten, waardoor de wand van de vaten beschadigt. Bij het daaropvolgende genezingsproces verkleven de vaatwanden dusdanig aan elkaar, dat er geen bloed meer in kan vloeien. De spataders blijven dus wel aanwezig, maar zijn onzichtbaar geworden.

Combinatie therapie:
In een aantal gevallen bestaat de beste behandeling uit het laten verrichten van een kleine operatie gevolgd door het inspuiten van de spataders. Bij de operatie wordt de grootste druk van de spatader weggenomen, waardoor het inspuiten veel gemakkelijker wordt en de resultaten op de lange duur veel beter zijn. Na de behandeling is het noodzakelijk gedurende 3-6 weken een speciaal aangemeten elastische kous te dragen.

Wat mag je van de behandeling verwachten?

Afhankelijk van de omvang en de oorzaak van de spataders zal een behandeling meer of minder succesvol zijn. Bij de ene persoon zijn de spataders snel terug, bij de andere blijven ze 10 jaar of langer weg. De neiging om spataders te ontwikkelen wordt door de behandeling niet weggenomen.

Samenvatting

Bij het ontstaan van spataders zijn aanleg en zwangerschap de belangrijkste factoren. De invloed van sport op het ontstaan van spataders is moeilijk vast te stellen, maar het is waarschijnlijk dat zware krachttraining wel bijdraagt aan het ontstaan van spataders. Spataders hoeven alleen behandeld te worden als er (ernstige) afwijkingen van de huid door ontstaan, of er zoveel klachten aanwezig zijn dat hierdoor het dagelijks leven en ook het sporten teveel door wordt beïnvloedt. Afhankelijk van de omvang en de oorzaak van de spataders zal een behandeling meer of minder succesvol zijn.