- Snel herstel met onze oefeningen
- Trainingsprogramma’s op maat
- Betrouwbare informatie van de sportzorgprofessional
Over pronatie en overpronatie
Een voet móet proneren, omdat pronatie, het naar binnen zakken van je voet, de schokdemper van je voeten is. Daarnaast zorgt de pronatie bij hiellanding voor het opbouwen van voldoende spanning in je spieren. Juist om weer efficiënt te kunnen supineren, ofwel naar buiten draaien, bij je afzet. Die supinatie is nodig voor een stevige, stabiele afzet. Proneer je niet, dan is dat dus vragen om problemen.
Als pronatie moet, dan hoor je ook vaak het verhaal dat tevéél pronatie, ook wel overpronatie, niet goed is. Maar wat is dan precies ‘te veel’? En als het dan te veel is, wat moet je er dan tegen doen?
Samengevat: de oorzaken van overpronatie zijn heel divers en ook bij iedereen anders.
- Pronatie is een noodzakelijke beweging van je voet, dus proneren moet.
- Overpronatie is bijna altijd een gevolg van een ander probleem.
Loop jij dus al lang met klachten en wordt er gezegd dat het komt doordat je ‘overproneert’? Maak dan eens een afspraak met bijvoorbeeld een sportpodotherapeut of -fysiotherapeut om op zoek te gaan naar de achterliggende oorzaak van je klachten.
Want het kan zomaar eens zijn, als je de achterliggende oorzaak van je overpronatie herstelt, dat je spontaan niet meer overproneert.
Hardlopers krijgen vaak het advies om een anti-pronatie-schoen te dragen. Uiteraard kun je ook anti-pronatie-zolen laten aanmeten, of steunzolen, inlays, therapiezolen, net hoe het wordt genoemd. Meestal met hetzelfde doel, de voetholte steunen zodat deze niet meer in kan zakken.
Is ‘overpronatie’ een fabeltje?
Op het moment dat je voet naar binnenzakt, ontstaat er spanning op alles wat aan de onderkant en binnenkant van je voet zit. Als je voet naar binnen zakt, draait ook je been mee naar binnen (endorotatie) en kantelt zelfs je bekken naar voren. Wordt dat naar binnenzakken teveel, dan kan dat bijdragen aan een verkeerde belasting van je lijf. Dus in die zin klopt het wel dat overpronatie medeoorzaak is van een hele hoop problemen.
Je kunt ervoor kiezen om met een inlay steun aan de binnenkant van je voet te leggen, om het naar binnenzakken tegen te houden. Probleem opgelost zal je zeggen, maar helaas is dat niet altijd het geval.
Laat ik vooropstellen, ik ben niet tégen zolen! Ik denk alleen dat het belangrijk is om een andere vraag te stellen en dat is: waarom zakt die voet in?
Waarom is er sprake van overpronatie?
Overpronatie is vrijwel altijd het gevolg van een ander probleem. Je voet zakt niet teveel naar binnen ‘omdat ie dat zo leuk vindt’.
Bij overpronatie beweegt de voet als het ware zijwaarts, van buiten naar binnen, en/of de voet zakt in ‘richting de grond’. Beide bewegingen zijn niet echt efficiënt als je aan het lopen of rennen bent, dan wil je namelijk vooruit en niet opzij of naar beneden.
Een voet zal dus kiezen voor overpronatie als het iets anders niet kan: voorwaarts bewegen. Voor het voorwaarts bewegen zijn twee dingen noodzakelijk: balans en het goed af kunnen rollen.
Dat afrollen hoort op drie plekken te gebeuren:
- Direct na de hiellanding. Daarom heeft je hiel een afgeronde vorm, want dan rol je makkelijk naar voren.
- Je onderbeen moet in je enkel naar voren kunnen bewegen.
- Het gewricht van je grote teen moet soepel genoeg zijn om over af te rollen.
Als je voorwaarts kunt bewegen èn voldoende stabiliteit hebt zodat je ook niet zijwaarts gaat, dan kun jij je lijf gebruiken zoals het bedoeld is.
Om overpronatie goed aan te pakken, moetje dus op zoek te gaan naar de achterliggende oorzaak van die overpronatie.
Overpronatie als compensatie
Het lijkt zo logisch dat je onderbeen in je enkel naar voren moet kunnen bewegen om efficiënt te kunnen lopen. Alleen soms kan je enkel niet naar voren. En dan zal je voet in een ander gebied gaan bewegen, bijvoorbeeld door meer in te zakken in de middenvoet. Dan heb je het dus over overpronatie: het naar binnen zakken van de voet.
In dat geval is de overpronatie een gevolg, ook wel compensatie genoemd, van de beperking in de enkel. Je kunt ervoor kiezen om een steun te gaan leggen aan de binnenkant van die voet. Maar daarmee kan je voet én niet meer in de enkel naar voren én hij kan zijn compensatie niet meer zoeken door naar binnen te zakken.
Dus, je voet kan dan helemaal nergens meer heen.
Waar komt overpronatie vandaan?
Als je een klacht hebt die ontstaat doordat je voet naar binnen zakt, dan zal je klacht uiteindelijk verdwijnen als je het naar binnenzakken tegenhoudt met een anti-pronatie-schoen of -zool. En daar is niks mis mee.
Het kan verstandig zijn om eerst te laten onderzoeken wat de oorzaak is van je overpronatie. Want als je de pronatie alleen maar tegen gaat houden, bestaat de kans dat je daarna vanzelf andere klachten gaat ontwikkelen. Een probleem pak je namelijk veel effectiever en duurzamer aan als je de echte oorzaak aanpakt en niet ‘een gevolg’.
Oorzaken overpronatie
Overpronatie kent verschillende oorzaken, zoals het goed voorwaarts kunnen bewegen. Zo zijn er al meerdere redenen waarom je enkel niet voldoende naar voren kan bewegen, zoals:
- beperkte enkelmobiliteit bijvoorbeeld ten gevolge van een trauma of bij een holvoet;
- verkorte kuitspieren;
- beperkte enkelmobiliteit door blokkades in de enkel.
Verkorte kuitspieren kun je aanpakken door je kuitspieren te rekken en blokkades kun je (laten) verhelpen door het mobiliseren of manipuleren van de enkel.
Een beperkte enkelmobiliteit kun je niet altijd verhelpen, maar dan kun je de voorwaartse afwikkeling wel helpen door het gebruik van een ‘hakje’ (in sportschoenen een hielsprong genoemd).
En zo zijn er ook verschillende oorzaken waarom een grote teen niet goed kan bewegen, zoals:
- een Hallux Limitus of Hallux Rigidus (Hallux = grote teen);
- een stijve of vastzittende buigpees van de grote teen (flexor hallucis longus);
- een Functionele Hallux Limitus (FHL).
Ook hierbij geldt dat de voet op een andere plek zal gaan buigen, waardoor je weer meer kunt gaan proneren.
Functionele Hallux Limitus
Een Functionele Hallux Limitus (FHL) is, zoals de naam al een beetje aangeeft, een grote teen die pas stijf wordt tijdens functie (dus tijdens lopen en rennen). Omdat de teen wel normaal kan bewegen als de voet niet wordt belast is er dus altijd een oorzaak waarom de teen tijdens belasten toch verstijfd.
De oorzaak van een FHL ligt eigenlijk altijd in de bouw of functie van de voet. Als je die oorzaak aanpakt, zal de functie van het grote teen gewricht vanzelf herstellen en de pronatie afnemen.
Stabiliteit voorkomt overpronatie
Stabiliteit is erg belangrijk in het voorkomen van overpronatie. Een belangrijke bijdrage aan de stabiliteit in je voet wordt geleverd door de Peroneus longus. Deze spier loopt vanaf de buitenzijde van je onderbeen, via de buitenrand van je voet, onder je voet door, helemaal naar de binnenkant van je voet. Door zijn verloop, vormt deze spier als het ware een soort van ‘stijgbeugel’ die voorkomt dat de voet inzakt.
Als deze spier niet goed kan functioneren, dan gaat de voet vanzelf meer overproneren, met name bij je afzet. De belangrijkste oorzaak voor het niet goed functioneren van de Peroneus longus is het ‘vastzitten’ van de voet.
Wil je daar mee aan de slag, dan heeft Saskia de Waal daar een gratis e-mailtraining voor ontwikkelt.
Saskia de Waal
Saskia is sportpodotherapeut en heeft een passie voor VRIJ bewegen. Ze werkt in haar eigen praktijk in Houten, genaamd Feet in Motion. Haar specialisatie is onderzoek en behandeling van lang bestaande (sport-)blessures en FMT (Foot Mobilisation Techniques).
